Kalendarium zbrodni katyńskiej

23 sierpnia 1939
Podpisanie niemiecko-radzieckiego paktu o nieagresji (pakt Ribbentrop - Mołotow). Tajny protokół dołączony do paktu określa podział podbitych terytoriów w Europie Wschodniej, w tym Polski, pomiędzy III Rzeszę a ZSRR.

1 września 1939
Agresja III na Polskę.

17 września 1939
Agresja ZSRR na Polskę. Marszałek Edward Rydz-Śmigły wydaje „dyrektywę ogólną”, aby nie stawiać oporu.

Październik 1939
Osadzenie wziętych do niewoli oficerów Wojska Polskiego, policjantów i urzędników państwowych w sowieckich obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.

5 marca 1940
Ławrientij Beria skierował do Stalina notatkę, w której określił polskich jeńców wojennych jako „zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy radzieckiej”. Zarekomendował, żeby zostali oni wymordowani bez przedstawienia zarzutów, bez procesu i aktu oskarżenia. Notatka została parafowana przez członków Politbiura WKPb i stała się podstawą do wydania rozkazu zgodnego z rekomendacją Berii.

22 marca 1940
Beria wydał rozkaz „O rozładowaniu więzień NKWD USRR i BSRR”, w których większość więźniów stanowili polscy oficerowie i policjanci.

Marzec-maj 1940
Wykonanie rozkazu: rozstrzelanie przez NKWD 4421 jeńców w Katyniu, 3820 jeńców w Charkowie, 6311 jeńców w Kalininie, 7305 jeńców w więzieniach sowieckiej Ukrainy i Białorusi.

22 czerwca 1941
III Rzesza napada na ZSRR.

30 lipca 1941
Podpisanie w Londynie układu Majski–Sikorski. ZSRR zgodził się na utworzenie na jego terytorium Armii Polskiej oraz ogłosił „amnestię” wobec polskich obywateli uwięzionych po 17 września 1939r. Wkrótce do obozu polskiej armii w Buzułuku w ZSRR zaczną napływać ochotnicy. Zaniepokojenie organizatorów Armii Polskiej budzi nieproporcjonalnie mała liczba oficerów.

Październik 1941
Gen. Władysław Anders, dowódca Armii Polskiej w ZSRR, organizuje biuro poszukiwań zaginionych oficerów, którym kierują byli jeńcy Starobielska – Józef Czapski i Jan Kaczkowski.

3 grudnia 1941
Na pytanie gen. Władysława Sikorskiego o los polskich oficerów Stalin stwierdza, że „zapewne uciekli do Mandżurii”.

13 kwietnia 1943
Berlińskie radio podaje komunikat o odnalezieniu w lesie katyńskim zwłok 12 000 polskich oficerów. III Rzesza stara się wykorzystać ujawnienie zbrodni w celach propagandowych.

15 kwietnia 1943
W odpowiedzi na komunikat radia berlińskiego radio moskiewskie, a następnie dziennik „Prawda” (17 kwietnia) podały stanowisko rządu radzieckiego obwiniające o zbrodnię Niemców.

17 kwietnia 1943
Rząd RP w Londynie i rząd III Rzeszy jednocześnie, ale niezależnie od siebie, składają oficjalne noty do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

21 kwietnia 1943
Stalin wysyła tajne depesze do Churchilla i Roosevelta, oskarżając Sikorskiego o zmowę z Hitlerem.

25/26 kwietnia 1943
Zerwanie przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z polskim rządem na uchodźstwie.

28 kwietnia – 3 maja 1943
Prace ekshumacyjne w Katyniu Międzynarodowej Komisji zaproszonej przez Niemców. Raport z prac zawierał listę 4143 zamordowanych (2815 zidentyfikowanych) oraz ustalenie, że zwłoki pochowano wiosną 1940 r.

26 września 1943
Po wyparciu Niemców ze Smoleńszczyzny Rosjanie rozpoczęli na terenie Katynia własne badania. Po pół roku śledztwa komisja pod przewodnictwem Nikolaja Burdenki ogłosiła raport, w którym winą za zbrodnie obciążyła Wehrmacht i określiła czas jej dokonania na sierpień i wrzesień 1941 r.

1-3 lipca 1946
Trybunał w Norymberdze przesłuchuje świadków w sprawie Katynia. Radziecki prokurator próbuje przeforsować obciążenie winą za zbrodnie Niemców, ale jego oskarżenie zostaje zignorowane. Wyrok w tej sprawie nie zapada.

22 grudnia 1952
Specjalna Komisja Kongresu USA po zakończeniu własnego śledztwa w sprawie Katynia ogłasza końcowy raport. Za winnych uznaje NKWD i wzywa do powołania międzynarodowego trybunału dla osądzenia zbrodni.

1976
Instytut Literacki w Paryżu publikuje książkę „W cieniu Katynia” autorstwa Stanisława Swianiewicza, naocznego świadka prawie całej trasy konwoju więźniów obozu w Kozielsku do stacji Gniazdowo koło Katynia w nocy z 29 na 30 kwietnia 1940 r. Swianiewicz został wycofany z dalszego transportu, ponieważ uznano go za osobę przydatną z punktu widzenia władz ZSRR (ekspert od niemieckiej gospodarki).

1978
W Katyniu powstaje pierwszy pomnik pomordowanych, na którym umieszczono napis w języku polskim i rosyjskim: Ofiarom faszyzmu – polskim oficerom rozstrzelanym przez hitlerowców w 1941 roku.

1978
Adam Macedoński, Andrzej Kostrzewski i Stanisław Tor zakładają Instytut Katyński w Polsce (początkowo tajny, ujawniony w kwietniu 1979). Działalność Instytutu polega na tłumaczeniu obcojęzycznych publikacji na temat zbrodni katyńskiej i wydawaniu w „drugim obiegu” pisma „Biuletyn Katyński”.

31 lipca 1981
Działacze „Solidarności” wznoszą na Cmentarzu Powązkowskim pomnik ku czci ofiar Katynia. Po krótkim czasie władze potajemnie usuwają pomnik.

Marzec 1985
Władze PRL w tym samym miejscu, co uprzednio „Solidarność”, wznoszą pomnik z napisem Żołnierzom polskim – ofiarom zbrodni hitlerowskich, spoczywających na terenie Katynia, bez podania daty ich śmierci.

1987
Na fali radzieckiej pierestrojki powstaje polsko-radziecka komisja historyczna do wyjaśnienia „białych plam” w historii wspólnych stosunków.

13 kwietnia 1990
Podczas wizyty prezydenta RP Wojciecha Jaruzelskiego w Moskwie prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow przekazał pochodzące z radzieckich archiwów dokumenty dotyczące zbrodni katyńskiej, po raz pierwszy oficjalnie przyznając, że zbrodni dokonało NKWD.

Lipiec-sierpień 1991
Pierwsze ekshumacje w Charkowie i Miednoje dokonane przez polskich specjalistów.

15 października 1992
Prezydent RP Lech Wałęsa otrzymał od władz rosyjskich kopie dokumentów dotyczących zbrodni katyńskiej.

2000
Otwarcie i poświęcenie Polskich Cmentarzy Wojennych w Charkowie (17 czerwca), Katyniu (28 lipca) i Miednoje (2 września).

21 września 2004
Umorzenie śledztwa w sprawie Katynia prowadzonego przez rosyjskich prokuratorów od 1990 r. Zbrodni katyńskiej nie uznano za ludobójstwo. Większość akt utajniono.

30 listopada 2004
Instytut Pamięci Narodowej uznaje mord w Katyniu za zbrodnię przeciwko ludzkości, która nie uległa przedawnieniu i wszczyna własne śledztwo.

11 marca 2005
Naczelna Prokuratura Wojskowa Federacji Rosyjskiej ogłosiła oficjalnie, że „nie ma podstaw do uznania zbrodni katyńskiej za zbrodnię ludobójstwa”. W uzasadnieniu podano m.in., że internowanie polskich oficerów, sposób ich przetrzymywania i traktowania był odpowiedni do norm obowiązujących w tamtych czasach, oraz że, aczkolwiek zabicie ich było przestępstwem, nie miało znamion eksterminacji narodu polskiego. Decyzja ta oznacza, że zbrodnia katyńska jest odtąd traktowana przez rosyjskie sądownictwo jako przestępstwo pospolite, zatem uległa już przedawnieniu.

21 września 2007
Premiera filmu „Katyń” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

9-10 listopada 2007
Uroczyste ogłoszenie nadania przez prezydenta RP i ministra obrony narodowej awansów oficerskich ofiarom zbrodni katyńskiej.

14 listopada 2007
Sejm RP przez aklamację ustanowił dzień 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

29 marca 2008
Powstanie polsko-rosyjskiej komisji do spraw trudnych pod przewodnictwem Adama Rotfelda i Anatolija Torkunowa. Jednym z celów komisji jest opracowanie wspólnego stanowiska w sprawie zbrodni katyńskiej.

Październik 2008
Jerzy Janowiec i Antoni Trybowski – krewni oficerów zamordowanych w Katyniu, po pięciu latach bezskutecznych starań przed rosyjskimi sądami o dostęp do akt śledztwa, wnieśli prywatną skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wcześniej analogiczną skargę złożył rosyjski ruch społeczny Memoriał.

25 listopada 2008
Moskiewski Sąd Miejski oddalił zażalenie rosyjskich prawników rodzin ofiar zbrodni katyńskiej na postępowanie Głównej Prokuratury Wojskowej Rosji. Prokuratura odmawia rehabilitacji ofiar.

21 stycznia 2009
Kolejny wyrok sądu rosyjskiego odmawiający rehabilitacji ofiar mordu katyńskiego.

14 lutego 2009
Rząd RP wsparł prywatną skargę w sprawie katyńskiej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.